Ξενάκης Κοσμάς (1925 - 1984)

Γεννήθηκε στη Βραΐλα της Ρουμανίας το 1925. Ήρθε στην Ελλάδα το 1935 για να φοιτήσει στην Αναργύρειο και Κοργιαλένειο Σχολή Σπετσών. Σπούδασε αρχιτεκτονική στο ΕΜΠ (1942-1948), ενώ φοίτησε και στο προκαταρκτικό έτος της ΑΣΚΤ (1942-1943). Μαθήτευσε επίσης κοντά στο Γιάννη Τσαρούχη. Το 1955, με υποτροφία της γαλλικής κυβέρνησης, συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι, στο Κέντρο Έρευνας C.S.T.B., με αντικείμενο την μελέτη των υλικών και την τεχνική της οικοδομής. Εργάστηκε ως αρχιτέκτονας και πολεοδόμος σε διάφορα μέρη του κόσμου, κυρίως σε συνεργασία με το γραφείο Δοξιάδη (1956-1972). Με υποτροφία του Ιδρύματος Ford ταξίδεψε στην Αμερική (1970-1971), όπου είχε την ευκαιρία να επισκεφθεί τα μεγάλα μουσεία και να μελετήσει τη σύγχρονη αμερικανική τέχνη.
Τα πρώιμα ζωγραφικά έργα του είναι παραστατικά, με εμφανείς επιρροές από τον Τσαρούχη. Η θεματολογία του περιλαμβάνει προσωπογραφίες, ηθογραφικές σκηνές, εσωτερικά, αλληγορικά και μυθολογικά θέματα. Τα επόμενα χρόνια στρέφεται προς τη γεωμετρική αφαίρεση, προφανώς επηρεασμένος και από την ενασχόλησή του με την αρχιτεκτονική. Αυτή η επιλογή του τον κατατάσσει μεταξύ των πρωτοπόρων της ελληνικής μοντέρνας τέχνης. Η γεωμετρική ισορροπία που χαρακτηρίζει τις συνθέσεις του, συνδυάζεται με την έντονη παρουσία των χρωμάτων που διατάσσονται σε ρυθμικές εναλλαγές. Παράλληλα εξελίσσεται και η γλυπτική του, η οποία συχνά έχει μνημειακό χαρακτήρα. Δημιουργεί ανάγλυφες συνθέσεις και συμπλέγματα από σκυρόδεμα, μάρμαρο και πολυεστέρα σε δημόσια κτήρια, πολυκατοικίες και ιδιωτικές κατοικίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 και παράλληλα με την καθαρώς εικαστική και αρχιτεκτονική του εργασία, άρχισε να ασχολείται με τα Πολύτεχνα, έργα σε μορφή παραστάσεων, όπου η ζωγραφική και η γλυπτική συνδυάζονταν με το θέατρο και το χορό, και με τα οποία συμμετείχε στη Διεθνή Εβδομάδα Σύγχρονης Μουσικής το 1968 και 1971.
Ήταν μέλος της ομάδας Αρμός (1949-1961) και ιδρυτικό μέλος της Ομάδας Τέχνης α’ (1961-1967). Δημοσίευσε κείμενα σε ειδικά περιοδικά, με θέματα καλλιτεχνικά, πολεοδομικά και περιβαλλοντικά. Υπήρξε επίσης συλλέκτης έργων λαϊκής τέχνης και παραδοσιακών αντικειμένων.
Παρουσίασε το έργο του σε ατομικές εκθέσεις, με πρώτη το 1957 στην Αίθουσα Πέην, ενώ συμμετείχε σε δεκάδες ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, όπως η Μπιενάλε της Αλεξάνδρειας (1965), η έκθεση Tre Grekiska Utstallningar (Στοκχόλμη 1978), τα Ευρωπάλια (Βρυξέλλες 1982) κ.α. Το 1968 αρνήθηκε να εκπροσωπήσει την Ελλάδα στις Μπιενάλε της Βενετίας και του Σάο Πάολο, λόγω της Απριλιανής Δικτατορίας. Πέθανε στην Αθήνα το 1984. Μεταθανάτιες αναδρομικές εκθέσεις του οργανώθηκαν το 1990 (ΕΠΜΑΣ), 2002 (Ακαδημία Αθηνών) και 2015 (Μουσείο Μπενάκη) .